Informacje o usłudze

Usługa IRC (ang. Internet Relay Chat) stanowi standard internetowy dla usługi "czat" opisany dokumentami technicznymi RFC 1459 i RFC 2810-2813 nadzorowanymi przez organizację IETF. Oznacza to, że w odróżnieniu od różnych popularnych komunikatorów i czatów IRC – oferując przy tym nie mniej funkcji – jest niekomercyjny, w pełni udokumentowany od strony technicznej (wliczając tu także dostępność otwartego kodu źródłowego dla serwerów IRC) i zdecentralizowany (podobnie, jak np. znany system kryptowalut Bitcoin). Jest to istotna zaleta, gdyż dzięki temu zredukowane do minimum są ewentualne problemy z wolnością słowa i możliwością kontrolowania tego medium przez komercyjnych kierowników i zakulisowe układy polityczne.

Serwer IRC może prowadzić każdy, każdy może też podłączyć się do IRC jako użytkownik (a w razie potrzeby – przenieść swój kanał rozmów z jednego serwera na inny, kontrolowany przez kogo innego, bez zmiany sposobu obsługi, np. stosowanego oprogramowania), natomiast poszczególne serwery mogą być ze sobą połączone w jedną sieć (takich sieci, czyli swoistych klastrów złożonych z różnych serwerów, na świecie są tysiące). W takich przypadkach to, co widać na jednym serwerze, tj. istniejący w danej chwili zbiór kanałów i użytkowników, widać też zupełnie bez różnicy na innych wchodzących w skład tej samej sieci. Zwiększa to odporność sieci na awarie pojedynczych serwerów, a ponadto w niektórych warunkach może sprzyjać powstawaniu demokracji wewnętrznej wśród kierowników (w tym administratorów serwerów) i odporności na nadużycia ze strony pojedynczego kierownika usługi, czyli tzw. operatora IRC.

Oprogramowanie serwera IRC wykorzystywane przez portal xp.pl to ircd-hybrid 8. Program ten ma otwarty kod źródłowy i nie zawiera żadnych funkcji umożliwiających podsłuchiwanie jakichkolwiek rozmów. Podczas rozmów polskie litery standardowo kodujemy w standardzie UTF-8. Można posługiwać się ikonkami emocji – kliknij tutaj, aby zobaczyć ich niepełną listę, lub w bramce czatowej wpisz dwukropek i początkowe litery jakiegoś słowa w języku angielskim, które kojarzy się z pożądaną ikonką.

Korzystanie z IRC

Z IRC można korzystać zarówno z poziomu niniejszej strony internetowej i innych podobnych oferowanych przez innych usługodawców IRC, jak i – co zapewnia większą niezależność od konkretnego usługodawcy (oraz liczne ciekawe dodatkowe funkcje, np. możliwość tworzenia skryptów) – z wykorzystaniem specjalnego oprogramowania. Programy służące do łączenia się z IRC, czyli tzw. klienty IRC, są dostępne za darmo dla wszystkich systemów operacyjnych, powstało wiele takich programów. Wymieniamy je w dziale Oprogramowanie.

Jeżeli chcesz zacząć korzystać często z IRC i stać się stałym członkiem naszej społeczności, zalecamy, byś zamiast korzystać z bramki dostępnej na naszej stronie WWW za pośrednictwem odnośnika w ramce po lewej stronie: "Czat portalu xp.pl" zainstalował u siebie na komputerze odpowiednie dedykowane oprogramowanie. Szczegóły na temat tego, jak je zainstalować i obsłużyć, są w dziale Oprogramowanie.

Dlaczego warto nauczyć się korzystać z IRC poprzez dodatkowe oprogramowanie?

IRC, w odróżnieniu od różnych lokalnych czatów realizowanych w różne nieudokumentowane sposoby przez duże portale internetowe, jest globalnym standardem internetowym. Usługę tę dostarczają najróżniejsi usługodawcy z całego świata, wszędzie w oparciu o prawie dokładnie te same zasady działania. W przypadku, gdy korzystasz jedynie z czata dostępnego na stronie www, np. Interii, jesteś całkowicie zależny od widzimisię operatora tego czata, czyli podmiotu, który świadczy usługę. Mogłyby teoretycznie zdarzyć się takie sytuacje, jak zamknięcie lub przejęcie Twojego kanału (z uwagi na kontrowersyjną tematykę) czy pozbawienie Cię nicka, a Ty i Twoi znajomi z czata jesteście wobec takiego ataku ze strony kierownictwa właściwie bezbronni: w razie takich interwencji ciężko byłoby dopiero zacząć szukać jakiegoś innego czata, prowadzonego przez innego usługodawcę, np. w innym kraju i innym języku, i uczyć się od zera jego obsługi. W przypadku IRC taki problem nie istnieje: gdy masz oprogramowanie, umiesz je obsługiwać, przeniesienie się z jednej sieci IRC do drugiej nie nastręcza najmniejszych problemów – wystarczy drobna zmiana w konfiguracji programu (klienta IRC).

Ponieważ dla nas w xp.pl wolność słowa i walka z cenzurą informacyjną to priorytety, nie chcemy przywiązywać do siebie ludzi żerując na ich nieznajomości technologii i wyrabianiu się u nich nawyków związanych z użytkowaniem naszego czata. Tak działają inni, my natomiast stawiamy na wolność i niezależność naszych użytkowników i dlatego zachęcamy do podążania za otwartym standardem, jakim jest IRC.

Identyfikacja użytkowników i ochrona danych

Podstawą identyfikacji użytkowników IRC jest ksywka, czyli tzw. nickname (skrótowo: nick), który teoretycznie może być dowolnie zmieniany (długość: do 20 znaków, litery muszą być wyłącznie z angielskiego alfabetu; aby przybrać nowy, korzysta się z komendy /NICK [nowynick]). Jednakże w ramach serwera portalu xp.pl działają tzw. serwisy (formalnie rzecz biorąc stanowią one dodatkowy serwer podpięty do tej samej sieci), które umożliwiają rejestrację (zastrzeżenie sobie) nicka, dzięki czemu można zabezpieczyć sobie wyłączność dostępu do niego. Opcja ta jest automatycznie i bardzo wygodnie włączana w przypadku użytkowników, którzy mają konto xp.pl i z niego korzystają, logując się na czacie. Oznacza to, że możesz zabronić innym osobom używania Twojego pseudonimu pod rygorem rozłączenia z siecią, jeśli nie są spełnione pewne warunki (np. identyfikacja przy pomocy hasła).

Ze względu na to, że formalnie z punktu widzenia zwykłego serwera IRC nick każdy może przybrać prawie że dowolny, z zastrzeżeniem wyjątków formalnych, np. niedopuszczalnych liter – może też być tak, że osoba, która ma zarejestrowany pseudonim, wyjątkowo z niego nie skorzysta, tylko użyje jakiegoś niezarejestrowanego – to, dla przeciwdziałania skrajnej anonimowości i zabezpieczania porządku na kanałach rozmów, IRC stosuje też inne metody identyfikacji użytkowników, bardziej niezawodne, bo trudniejsze do zmiany. Zbierane są więc i wyświetlane następujące informacje, a operatorzy kontrolujący pokoje rozmów mogą je wykorzystywać, by kogoś na kanał rozmów nie wpuszczać:

• adresy IP użytkowników (przedstawiane są, w miarę możliwości, w postaci nazwy DNS, czyli tzw. nazwy hosta, ang. host name: np. może się pojawić tekst ebx45.neoplus.adsl.tpnet.pl zamiast 83.22.213.45, który jednak każdy informatyk łatwo potrafi zamienić na ten adres IP, bo tekst ten jest mu oficjalnie równoważny w Internecie) — aczkolwiek dla zabezpieczenia prywatności zarejestrowanych użytkowników istnieje możliwość stosowania jeszcze innych, odpowiednich – przypisanych do konkretnej osoby – zastępczych tekstów w tym polu
  (jak widać z powyższego – nazwa hosta niesie zazwyczaj jakąś informację o usługodawcy internetowym, tj. czy jest to Orange i czy jest to Neostrada, czy też coś innego, oraz mniej więcej z jakiego sektoru kraju przychodzi połączenie, choć jest to tylko bardzo ogólna informacja związana z budową sieci szkieletowej operatora internetowego i nie ma dokładnej lokalizacji, np. co do dzielnicy czy nawet ścisłej nazwy miejscowości);
• nazwy kont (tzw. ident) – w dotychczasowych implementacjach usługi IRC (w tym w sieciach innych niż xp.pl) stosowane są przede wszystkim w przypadku korzystania z IRC z poziomu maszyn tzw. wielodostępnych opartych o systemy Linux lub odmiany systemu UNIX. (Ideą tego rozwiązania, polegającego na wprowadzeniu dodatkowego pola identyfikacyjnego, jest to, że użytkownik czyjegoś serwera nie będący jego administratorem i mający jedynie dostęp do tzw. shella, czyli linii poleceń systemu operacyjnego, będzie miał taki sam adres IP, co inni użytkownicy tego samego serwera, choć nie jest z nimi tożsamy – dzięki zaś udostępnianiu przez sam serwer informacji ident nie jest konieczne blokowanie całego tego adresu, czyli całej maszyny wielodostępnej, np. serwera hostingowego WWW prowadzonego w jakiejś firmie, skoro wystarczy zablokować jedno konto na niej.) Typowo użytkownicy korzystający z Windows nie mają żadnego identa, zamiast tego w tym polu jest tylda (~) oraz wybrane (w konfiguracji programu-klienta IRC) słowo, np. takie samo, jak nick.
  (Ściśle rzecz biorąc, pojęcie "ident" dotyczy więc tylko przypadku łączenia się np. przez serwer Linux mający różne konta, który dzięki umiejętnym administratorom przekazuje informację identyfikującą w postaci nazwy konta osoby łączącej się. Natomiast ogólniejszym pojęciem, dotyczącym tego właśnie pola, które przecież zawsze występuje i dlatego nie może go nie być, jest ang. "username" – nazwa użytkownika. W polu tym jest albo ident, albo informacja o braku identa w postaci znaku ~ i coś innego, co po nim następuje.)
  Osoby korzystające z IRC z poziomu naszej strony WWW mają ww. username w postaci ~pierwotny_nick (nick, który wpisano w przeglądarce w chwili łączenia się) – jeśli zaś korzystają z konta na profesjonalnym serwerze, wówczas jest to po prostu nazwa ich konta bez żadnej tyldy (~).

Ww. dane dowolnego użytkownika można sprawdzić m. in. za pomocą komendy /WHOIS nick sprawdzanego użytkownika (podobnie, jak kilka innych ciekawych danych, np. to, przez ile czasu użytkownik był nieaktywny i nic nie pisał, lub to, jaki podał powód tymczasowej nieobecności; widać również fakt zalogowania się jako właściciel danego pseudonimu, czyli nicka).

W sieci irc.xp.pl nazwa hosta lub adres IP są zawsze wyświetlane w postaci zaszyfrowanej. W przypadku, gdy jest dostępny revDNS (czyli w najczęstszej sytuacji) oznacza to, że zastąpiony nierzeczywistym odpowiednikiem tekstowym zostaje pierwszy człon nazwy hosta (np. wspomniane ebx45 w powyższym przykładzie), natomiast w przeciwnym razie, czyli gdy znany jest jedynie adres IP, wyświetlane są trzy zakodowane segmenty literowo-cyfrowe przedzielone znakiem "." (w przypadku adresu IPv4) lub ":" (w przypadku IPv6), z dodatkowym końcowym segmentem "IP". Dzięki temu chroniona jest informacja o adresie IP także u użytkowników początkujących. Inaczej mówiąc, w irc.xp.pl (w przeciwieństwie do większości innych sieci IRC) nigdy nie jest możliwe, by poprzez korzystanie z IRC ktokolwiek inny niż Ty sam(a) lub operator serwera IRC poznał w całości Twój adres IP.

Zachęcamy do pozbycia się prezentacji jakichkolwiek danych co do nazwy hosta (lub adresu IP) na żądanie /WHOIS, o której wyżej wspomnieliśmy, poprzez – oczywiście zupełnie bezpłatne – skorzystanie z zarejestrowanego konta i jednorazowe zdefiniowanie zastępczej (fikcyjnej, niepoprawnej w Internecie) nazwy hosta, czyli tzw. spoofa – np. Tutaj.Bylby.Bardzo.Tajny.Hostname. Coś takiego, niemalże dowolnie wybrane, może się wyświetlać zamiast prawdziwej, częściowo zakodowanej, nazwy hosta. Szczegóły – w działach Zasady korzystania w xp.pl oraz Panel użytkownika.

Zasady kodowania adresów IP w przypadku użytkowników nie posiadających spoofa ani domeny revDNS, do postaci trzysegmentowej (A.B.C.IP):

• Pierwszy segment jest unikalnie przyporządkowany do całego adresu IP.
• Drugi segment jest przypisany do całej małej puli adresów w otoczeniu, do którego przynależy dany adres (256 w przypadku IPv4 i 65536 w przypadku IPv6), czyli obejmuje dany adres wraz z jego sąsiedztwem (co może przydać się przy banach w razie, gdyby użytkownik miał dostęp do wielu adresów obok siebie przydzielonych, jak np. w przypadku dostępu do Internetu ze zmiennym adresem IP),
• Trzeci spośród oddzielonych kropkami lub dwukropkami segmentów obejmuje typowo całego operatora internetowego (ISP) lub jakiś istotny fragment jego sieci – mianowicie człony A.B adresu IPv4 (A.B.C.D) lub klasę /64 adresów IPv6 (2 do potęgi 64 adresów).

Tworzenie i zarządzanie kanałami rozmów

Każdy użytkownik IRC może nie tylko wchodzić na istniejące kanały (i przebywać na kilku jednocześnie, dowolnie przełączając się między nimi w przeglądarce czy kliencie IRC), ale i tworzyć kanały. Komenda wejścia na kanał (/JOIN) może być użyta zarówno z nazwą kanału istniejącego, jak i nieistniejącego – w tym drugim przypadku zostaje on stworzony, a użytkownik wchodzący nań jako pierwszy dostaje na nim prawa operatora (tzw. opa). Do opuszczenia kanału można wykorzystać komendę /PART #nazwa, zresztą popularne klienty IRC, jak również czat oferowany z poziomu stron WWW portalu xp.pl, pozwalają wykonywać ww. czynności wygodniej i z użyciem myszki.

Nazwy kanałów standardowo zaczynają się od znaku #, np. #warszawa (nie można go pomijać przy używaniu komend IRC). W nazwie nie może być spacji ani przecinka. Aby przejrzeć listę kanałów, korzysta się z komendy /LIST (lub odpowiedniego przycisku w programie/przeglądarce WWW).

Żeby nie było chaosu, co do zasady kanały IRC są zarządzane – tylko bynajmniej nie przez IRC operatorów, czyli kierowników całego serwera (w tym przypadku: ludzi z obsługi portalu xp.pl), tylko przez Was samych, użytkowników. Jak już wspomnieliśmy: pierwsza osoba wchodząca na kanał jak dotąd nie istniejący uzyskuje na nim prawa operatora. Będzie je mieć nadal, dopóki sama ich sobie nie odbierze (w tym poprzez rozłączenie się, np. zamknięcie przeglądarki – co jest tożsame z wyjściem użytkownika z IRC i ze wszystkich kanałów) albo aż nie odbierze jej ich ktoś jej równy w prawach, czyli też mający prawa operatora na tym samym kanale. Tylko takie są możliwości, gdyż co do zasady jest żelazną regułą i punktem honoru, że administratorzy całego serwera IRC nie wtrącają się w sprawy cudzych kanałów.

Gdy z kanału wychodzi ostatnia osoba, co do zasady znika on: serwer IRC już go nie widzi i nie występuje on na liście. Na kanał może wtedy wejść kto inny i dostanie tam, znowu "na dzień dobry", prawa opa (ich symbolem jest znak @). Jest to jednak tylko ogólna zasada pracy serwerów IRC, w sytuacji, gdy nic ich nie wspomaga; w licznych sieciach IRC, w tym także w portalu xp.pl, istnieją wspierające użytkowników "serwisy" (wewnętrznie realizowane w formie specjalnego, opartego na specjalnym programie, a niedostępnego dla zwykłych łączących się użytkowników, "serwera" czy też "pseudoserwera" podłączonego do tej samej sieci i udostępniającego różne funkcje). Serwisy te zabezpieczają, by na danym kanale te same (uprawnione) osoby, choćby nawet stał on się pusty, mogły odzyskiwać prawa operatora i by osoby niepowołane ich nie uzyskiwały od serwera (w trybie "na dzień dobry", czyli przy wejściu pierwszego użytkownika) w sposób trwały. Szczegóły funkcjonowania serwisów w portalu xp.pl – ze względu na to, że jest to nasz wewnętrzny temat (choć inne sieci IRC też mają coś podobnego) – są omówione w dziale Zasady korzystania w xp.pl.

Na kanale może być ustawiony temat (tzw. topic), czyli do 300 znaków tekstu bez stosowania klawisza Enter w środku. Tekst ten jest wyświetlany na liście kanałów przy nazwie kanału oraz jest też widoczny dla osób na nim obecnych – są o nim informowane już w chwili wejścia na kanał. To, że stosowane jest pojęcie "temat", nie oznacza, że ten tekst narzuca użytkownikom, o czym mają rozmawiać. Zwykle jest natomiast stosowany do ogólnego reklamowania czegoś na kanale. Domyślnie kanały są tak skonfigurowane, że tylko opy (użytkownicy oznaczani statusem @) mogą ustawiać temat. Służy do tego komenda /TOPIC [tutaj tekst tematu] albo odpowiednia funkcja w programie do obsługi IRC. W niektórych programach po słowie /TOPIC trzeba jeszcze dopisać spację i nazwę kanału przed właściwym tekstem tematu.

Do zarządzania kanałami służy komenda /MODE (składnia: /MODE [tutaj różne tryby i ewentualnie, po spacji, ich parametry] – np. /MODE +i, w niektórych programach trzeba wpisać jeszcze nazwę kanału: /MODE #kanał +i), po polsku jej nazwa oznacza "tryb"; zamiast niej można też posłużyć się, z identycznym skutkiem, odpowiednią funkcją w programie (czyli tzw. kliencie IRC, patrz dział Oprogramowanie) lub czacie dostępnym w przeglądarce, dzięki czemu podstawowe sprawy można obsługiwać samą myszką. Szeregowi użytkownicy kanału nie mogą modyfikować trybów, potrzebne do tego są określone uprawnienia (w tym zwłaszcza prawa opa – te zawsze są najwyższe). Dostępne są następujące tryby (można użyć minusa zamiast plusa, żeby wyłączyć dany tryb) – wielkość litery w nazwie trybu ma znaczenie:

• +b maska!użytkownika@i.jego.hosta: ustawia, że użytkownicy o adresie pasującym do podanej maski (jej generalna postać to n!u@h, gdzie n to nick, u to wspomniany username, a h to nazwa hosta) nie będą mogli wejść na kanał (nie powoduje to jednak automatycznego usunięcia tych, którzy już na kanale są, a pasują do maski). Tryb taki, zwany powszechnie banem, może być wprowadzany i usuwany tylko przez opów i halfopów (odnośnie definicji halfopa patrz wyjaśnienia poniżej co do +h). Stosowane są nie po prostu adresy w postaci n!u@h, a maski tych adresów, tzn. w poszczególnych polach można stosować znaki maskujące: ? zastępuje dowolny znak (musi być jakiś w tym miejscu, ale nie ma znaczenia, jaki), a * zastępuje dowolną ilość znaków (może też nie być żadnego). Przykładowo, aby zabronić wejścia na kanał użytkownikom korzystającym z jakiejś Neostrady i nie ukrywającym swego adresu (przy pomocy wspomnianego spoofa) można użyć polecenia MODE #kanał +b *!*@*.neoplus.adsl.tpnet.pl, a aby dotyczyło to tylko osób z nickiem zaczynającym się od "j" i jednocześnie kończącym się na "a", trzeba napisać MODE #kanał +b j*a!*@*.neoplus.adsl.tpnet.pl. Wielkość liter nie ma tutaj znaczenia.
• +c: zakaz wysyłanie na kanał kodów formatujących i sterujących (zawierających pogrubienia, podkreślenia, kolory lub tzw. kody CTCP, patrz opis trybu +C). Litera "c" pochodzi od ang. control codes.
• +h nick: przyznaje użytkownikowi nick prawa halfopa. Halfop jest czymś podobnym do opa, ale ma tę użyteczną funkcję, że nie może nic zrobić opowi ani innemu halfopowi, tzn. nie może go pozbawić jego uprawnienia ani wyrzucić z kanału, a ponadto nie może też dawać ani zabierać halfopa lub opa. Innymi słowy, użytkownicy tacy nie mogą samodzielnie wpływać na chwilową hierarchię uprawnień na kanale, tylko "są na nią skazani". Mimo wszystko halfop ma pewną władzę nad kanałem, gdyż może ustawiać tematy oraz wyrzucać i banować użytkowników. A zatem status halfopa jest to dosyć wygodne rozwiązanie dla użytkowników IRC – wygodny sposób na utrzymywanie porządku i dowartościowywanie przyjaciół bez jednocześnie stwarzania zagrożenia dla siebie samego – i coraz więcej sieci IRC decyduje się na obsługę tej funkcji, choć nie jest ona objęta standardem. Wprawdzie w dzisiejszych czasach problem przejmowania kontroli nad kanałami, przed którym to zabezpiecza, dotyczy często w istocie tylko czysto formalnej strony funkcjonowania usługi IRC, gdyż z uwagi na obecność (m. in. w sieci portalu xp.pl) jakiegoś rodzaju wspomnianych tu wcześniej "serwisów" – pomocnych właścicielom kanałów i ich kolegom – i tak istnieje możliwość odzyskania władzy nad kanałem przez osobę uprawnioną, która go zarejestrowała, lub jej pomocników, choćby nawet chwilowo nastała sytuacja "postawiona na głowie" (kiedy to mniej ważne osoby mające chwilowo opa szkodzą np. samym założycielom).
• +i: ustala, że na kanał można wejść tylko po uprzednim uzyskaniu zaproszenia (ang. invite). Zaproszenia użytkownikom spoza kanału wysyła się poleceniem /INVITE nick #kanał.
• +k klucz: ustawia, że w celu wejścia na kanał trzeba podać (jako dodatkowy parametr polecenia JOIN, po spacji, za nazwą kanału) określony klucz ("hasło"). UWAGA: jak w przypadku każdej komendy MODE (z wyjątkami wynikającymi z trybu +u), informacja o udanym wprowadzeniu tego trybu będzie ogłoszona wszystkim użytkownikom na kanale (bez żadnej cenzury, a więc wliczając w to także podanie konkretnego zastosowanego klucza).
• +l limit: ustawia limit liczby użytkowników na kanale. Przykładowo MODE #kanał +l 20 spowoduje, że gdy na kanale jest 20 użytkowników, kolejny nie będzie już mógł wejść, tylko dostanie od serwera komunikat o błędzie.
• +m: moderacja. Tylko użytkownicy z trybem +v (ang. voice = głos, zwyczajowo oznaczani na liście plusem przed nickiem) mogą rozmawiać na kanale. Pozostali mogą tylko się przyglądać.
• +n: zakaz pisania na kanale przez użytkowników, którzy na nim nie są (ang. no external messages, stąd litera "n"). Tryb ten ustawiony jest domyślnie na każdym nowo utworzonym kanale, ale można też go wyłączyć. W takim przypadku, aby napisać coś na kanale, na którym się nie jest, stosuje się typową dla IRC komendę /MSG #kanał wiadomość (analogicznie można ją też stosować z nickami w celu pisania do konkretnej osoby: /MSG nick wiadomość).
• +o nick: przyznaje prawa opa wskazanemu użytkownikowi (który musi już być na kanale). Prawa te są oczywiście ulotne: op może je w każdej chwili zabrać dowolnemu użytkownikowi, w tym sobie samemu, ponadto po opuszczeniu kanału i wejściu nań ponownie – o ile kanał się w ten sposób nie opróżnia zupełnie – praw opa znowu nie ma.
• +p: kanał prywatny. W przypadku kanałów prywatnych informacja o tym, że dany użytkownik na nim jest, nie jest udostępniana na zewnątrz przez polecenia WHOIS ani WHO (może natomiast być dostępna dla IRC operatorów, czyli kierowników serwera, bez potrzeby wejścia na kanał i sprawdzenia). Nie jest też możliwe stosowanie zaproszeń, czyli kombinacja trybów +ip zamyka kanał dla wszystkich oprócz użytkowników pasujących do listy +I (patrz dalej).
• +s: kanał tajny (ang. secret). Istnienie kanału jest najzupełniej ukrywane przed użytkownikami, chyba że i tak znają jego nazwę z uwagi na to, że właśnie się nią posługują (np. przebywając na nim). Co do zasady więc nazwa kanału nie wyświetli się na rezultatach poleceń /LIST, /WHOIS ani /WHO.
• +t: ochrona tematu. Tylko użytkownicy o statusie opa lub halfopa mogą zmienić temat.
• +u: ochrona masek. Tylko użytkownicy o statusie opa lub halfopa widzą zmianę trybów +b, +e i +I oraz związane z nimi listy masek n!u@h.
• +v nick: głos (ang. voice). Op lub halfop zawsze może przyznać innemu użytkownikowi głos (jest to specjalny status wyświetlający się na liście użytkowników kanału), ale znaczenie ma to tylko na kanałach z moderacją. Gdy kanał jest moderowany, czyli ma tryb (inaczej mówiąc: "flagę") +m, tylko użytkownicy z +v mogą rozmawiać, pozostali mogą się tylko przyglądać.
• +e maska!użytkownika@i.jego.hosta: wyjątek od bana. Tryb ten umożliwia stosowanie nawet bardzo ogólnych banów, np. +b *!*@* (przeciwko wszystkim), od których jednakże mogą istnieć wyjątki. Jeżeli użytkownik pasuje do jakiegoś bana, ale na analogicznej zasadzie, co ban, dodano wyjątek, również pasujący do niego, to taki użytkownik – właśnie w ramach wyjątku – może wejść na dany kanał. Funkcja ta jest rzadko stosowana, ale niekiedy może się przydać, więc serwer ją obsługuje.
• +C: zakaz stosowania kodów CTCP (ang. Client-To-Client Protocol). Flaga ta (czy "tryb") uniemożliwia wysyłanie wiadomości mających charakter próśb skierowanych do cudzego programu obsługującego IRC (programem tym może też być ich przeglądarka internetowa korzystająca z czatu na stronie www). Na tego typu prośby typowe programy z kategorii "klient IRC" (programy do obsługi IRC) automatycznie odpowiadają; istnieje kilka rodzajów zapytań, a udzielane informacje nie są wrażliwe ani groźne. Przede wszystkim jest możliwość sprawdzenia czasu reakcji innej osoby, czyli opóźnień wprowadzanych przez sieć internetową (tzw. żądanie PING; przysłana informacja, np. o bieżącym czasie – można też nie załączyć żadnej – jest odsyłana w formie odpowiedzi PONG), oraz nazwy i wersji stosowanego przez nią oprogramowania dostępowego, czyli programu do obsługi IRC (tzw. żądanie VERSION). Flaga +C nie uniemożliwia stosowania kodów CTCP pomiędzy indywidualnymi użytkownikami (aby wyłączyć odpowiadanie na nie, należy po prostu odpowiednio skonfigurować klienta IRC), natomiast blokuje ona wysyłanie takich wiadomości na cały kanał celem zbierania masowych odpowiedzi.
• +I maska!użytkownika@i.jego.hosta: wyjątek od +i. Na kanale z flagą +i ("tylko dla zaproszonych") użytkownik pasujący do danej maski n!u@h nie musi uzyskać uprzedniego zaproszenia poleceniem /INVITE, by wejść. Uwaga: tryb ten to litera i duże, a nie litera el.
• +L: duże listy masek. Tryb ten może być wprowadzony tylko przez halfopa lub opa kanału, który jest jednocześnie IRC operatorem (tzn. jednym z kierowników całego serwera IRC). Umożliwia założenie większej liczby banów (a także wyjątków +e i +I) niż normalnie. W praktyce stosowany bardzo rzadko albo nigdy, dostępny jedynie w celach porządkowych, z myślą o przypadkach naprawdę poważnego chaosu i tarapatów.
• +M: "miękka moderacja" – tylko użytkownicy z zarejestrowanym pseudonimem (nickiem), należycie zalogowani/zidentyfikowani jako jego właściciele, mogą pisać na kanale. W praktyce tryb ten jest rzadko stosowany (i jest też nieobjęty standardem), a początkujących użytkowników mógłby wprawiać w zakłopotanie (mogliby się nie zorientować, że ich wiadomości nie docierają i że zamiast tego przychodzi komunikat o błędzie od serwera).
• +N: użytkownicy bez statusu opa lub halfopa nie mogą, będąc na takim kanale, zmienić nicka (ang. no nick changes). Tryb ten – rzadko stosowany i nieobjęty standardem – służy do zabezpieczania kanałów przed tzw. floodowaniem, czyli zalewaniem ich masą niepotrzebnych komunikatów (jako że serwer IRC informuje zawsze współobecnych na kanale o tym, że jakiś jego członek zmienił nick).
• +O: tylko IRC operatorzy mogą wejść na kanał.
• +R: tylko użytkownicy z zarejestrowanym pseudonimem (nickiem), należycie zalogowani/zidentyfikowani jako jego właściciele, mogą wejść na kanał.
• +S: tylko użytkownicy łączący się z serwerem za pośrednictwem SSL (szyfrowanego połączenia) mogą wejść na kanał.
• +T: zakaz stosowania publicznych powiadomień (ang. notice) na kanale. Przydałoby się tu słowo wyjaśnienia. Powiadomienia co do zasady są tym samym, co teksty pisane na kanale, z wyjątkiem tego, że mają status "powiadomienia". Też dostarcza się je wszystkim użytkownikom na kanale, też może je wysłać każdy na kanale lub nawet (jeśli wyłączony jest tryb +n) ktoś spoza kanału, a poza tym – tak samo, jak zwykłe wiadomości (wysyłane przez /MSG albo nawet bezpośrednio przez napisanie tekstu i naciśnięcie Enter) – mogą je też przesyłać pojedynczy użytkownicy między sobą. Powiadomienia wysyła się przy pomocy komendy /NOTICE nick-lub-kanał wiadomość. W programach do obsługi IRC wyświetlane są w inny sposób niż normalne teksty (wiadomości), tj. np. nick autora powiadomienia jest zapisywany pomiędzy znakami minusa. Typową ich cechą wyróżniającą – ale jest to jedynie kwestia interpretacji stosowanej w programach do obsługi IRC – jest to, że w przypadku nadejścia powiadomienia prywatnego od jakiegoś użytkownika nie jest otwierane nowe okno rozmowy, lecz wyświetla się ono w aktualnie otwartym oknie, chociażby dotyczyło ono zupełnie innej osoby albo kanału. Z tego też względu z powiadomień typowo korzystają np. serwisy.

Ponadto z kanału można wyrzucić (czyli, dosłownie tłumacząc, "wykopać") użytkownika, jeśli się ma status opa lub halfopa, a to przy pomocy komendy /KICK użytkownik [i tutaj naciskamy Enter lub jeszcze po spacji dodajemy powód; ta komenda oczywiście, jak to zwykle bywa z tekstami zaczynającymi się od /, nie wyświetli się jako tekst w oknie rozmowy, tylko zostanie potraktowana jako polecenie]. Niektóre programy wymagają, by tutaj przed nickiem użytkownika dodać jeszcze słowo określające nazwę kanału. Naturalnie, w licznych klientach IRC – w tym także w bramce stosowanej przez nas na stronie WWW umożliwiającej dostęp do czata bezpośrednio z poziomu stron portalu xp.pl – nie trzeba wpisywać żadnych zaklęć z klawiatury, tylko można zastosować odpowiednią funkcję dostępną myszką. Wyrzucenie z kanału stosuje się typowo w parze z ustawieniem bana – popularne są zarówno kombinacje ban+kick, jak i kick+ban (ale w przypadku tej drugiej, czyli wtedy, gdy wyrzucenie następuje wcześniej niż zbanowanie, może się zdarzyć, że użytkownik automatycznie wróci na kanał, gdyż ma taką funkcję włączoną w swym programie, zanim jeszcze op zdąży mu tego bana założyć).

Prywatne wiadomości

Raz jeszcze przypomnijmy tutaj, że użytkownicy mogą rozmawiać ze sobą zarówno publicznie na kanale, jak i w warunkach 1-na-1. Zainicjowanie rozmowy następuje czy to poprzez kliknięcia myszą (np. podwójne kliknięcie nicka na liście) w programie klienta IRC, czy to poprzez zastosowanie komendy /MSG nick wiadomość. W następstwie przychodzących wiadomości zwykle otwiera się osobne okno do rozmowy z konkretnym rozmówcą, wobec czego dalej nie trzeba już stosować przedrostka /MSG nick przed tekstem wiadomości, tylko wystarczy ją wpisać w danym okienku czy też zakładce programu (gdy jest ona wybrana) i nacisnąć Enter.

Boty i sesje

Pojęcie bot wywodzi się ze świata IRC i oznacza, na gruncie tej usługi, automat realizujący pewną funkcję, a podłączony do serwera IRC jak każdy inny użytkownik. Nie jest to jednak połączenie kontrolowane przez człowieka, tylko przez program komputerowy. W tym tkwi jego specyfika – i istota pojęcia "bot".

Na IRC można się nieraz spotkać z botami, a jednym z ich najbardziej typowych zastosowań – powszechnych zwłaszcza w sieciach "przedpotopowych" (np. IRCnet, EFnet), które nie znają idei rejestracji kanału – jest zabezpieczanie uprawnień na kanale. Przykładowo, całodobowo obecny na IRC bot (uruchomiony jako program na prywatnym koncie użytkownika na jakimś serwerze) może przebywać na kanale ze statusem opa i dbać o to, by właściciel, gdy się tam pojawi – identyfikowany np. po jego nazwie hosta (ewentualnie podmienionej dzięki spoof'owi) – przywitany był przyznaniem mu statusu opa. Bot może też – dzięki komunikowaniu się z nim określonych w konfiguracji bota użytkowników – bezpośrednio wykonywać określone funkcje dla jego właściciela, np. usuwać niechciane osoby i tryby.

Do innych typowych zastosowań botów zaliczyć można:

• zapewnianie, że kanał istnieje (a więc nowo wchodząca na niego osoba nie dostanie opa i nie przejmie go z uwagi na pustki) nawet w czasie, gdy nikt z niego nie korzysta – zawsze pozostaje jeszcze bot jako jego użytkownik;
• automatyczne usuwanie banów przeciwko właścicielom kanału i odbieranie nieautoryzowanych opów;
• wyrzucanie użytkowników stosujących przekleństwa;
• wymuszanie istnienia banów, choćby znikały z listy +b kanału;
• organizowanie quizów, udzielanie zabawnych lub pożytecznych odpowiedzi na różne polecenia, zapytania lub teksty, stosownie do finezji właściciela bota;
• rejestrowanie tego, co pisano i co działo się na kanale (bot, jak każdy obecny, może sobie to zapisać do pliku, zaś fakt, że jest uruchomiony całodobowo jako program na jakimś serwerze jest w tym bardzo pomocny, bo zwykli użytkownicy często nie mają warunków, by śledzić kanał całą dobę).

Jednym z najpopularniejszych programów służących do realizacji bota jest eggdrop, program o otwartym kodzie źródłowym, który każdy – o ile tylko dysponuje kontem z dostępem do linii poleceń serwera Linux lub UNIX (tzw. kontem shell) – może samodzielnie skompilować i "postawić", i zapewnić, że bot będzie działał całodobowo. Wystarczy konto na serwerze u zaprzyjaźnionego informatyka.

Oprócz botów zjawiskiem często spotykanym na IRC są "sesje". Generalnie słowo to oznacza po prostu jakieś połączenie z IRC, natomiast stosuje się je zwłaszcza w odniesieniu do sesji "wiszących", z których nikt w danej chwili nie korzysta na zasadzie siedzenia przed ekranem i oglądania tego, co się dzieje. Typowo sesja to program klienta IRC (np. słynny irssi) uruchomiony na serwerze w ramach warunków stworzonych przez program "screen" dla systemów Linux/UNIX. Po zamknięciu połączenia z serwerem, poprzez które uruchomiono sesję lub ostatnio się pod nią podłączono, "terminal", czyli jak gdyby ekran z możliwością pisania na klawiaturze przypisany do danego uruchomionego klienta IRC, nadal istnieje, a odpowiednie połączenie i nick nadal figurują na IRC jako obecne. Ze zjawiskiem takim można się spotkać zwłaszcza w środowiskach informatyków.

Poznaj więcej

To nie wszystko, co oferuje IRC. Liczne programy dostępowe (programy z kategorii klient IRC) oferują różne dodatkowe funkcje, jak np. bezpośrednie przesyłanie plików między użytkownikami czy ułatwianie sobie życia poprzez stosowanie skrótów (tzw. "aliasów") i skryptów zamiast mozolnego wklepywania komend IRC lub ich wyklikiwania myszką. Z uwagi na publicznie znane standardy usługa ta – i to, co wokół niej stworzono – osiągnęła wysoki poziom zaawansowania, dlatego też na pewno jest wiele do poznania.

Życzymy intrygujących i owocnych rozmów!